حسن ابراهیم زاده معبود

دکتر حسن ابراهیم‌ زاده معبود از استادان باسابقه دانشگاه تهران در رشته زیست‌ گیاهی می‌باشد. رشته تخصصی وی فیزیولوژی گیاهی است. وی همچنین ریاست انجمن زیست‌ شناسی ایران را نیز بر عهده داشتند.

شناسنامه
11 اسفند سال 1314 ه.ش	تولد
-	درگذشت
-	علت درگذشت
-	آرامگاه
ایرانی	ملیت
اسلام	دین
شیعه	مذهب
-	دیگر نام ها
دکتری زیست‌ شناسی	تحصیلات
دانشگاه پاریس	دانشگاه
تدریس، هیأت علمی	زمینه فعالیت
-	سبک
از سال 1332 ه.ش تا 1386 ه.ش	سال های فعالیت
مجموعه کتاب های تألیفی	آثار مهم
معرفی در سال ۱۳۸۰ ه.ش درنخستین همایش چهره‌ های ماندگار و چندین جایزه دیگر	جایزه ها
-	وبگاه رسمی
خدیجه اسدی	همسر
مهدیس	فرزندان
-	والدین

زندگی نامه

تولد

دکتر حسن ابراهیم زاده معبود فرزند محمد در تاریخ یازدهم اسفند ماه ۱۳۱۴ ه.ش در شهر لنگرود (استان گیلان متولد شد. پدر وی در زمینه معاملات برنج فعالیت داشت و علاقمند بود فرزندانش نیز حرفه پدر را ادامه دهند. با اینحال دکتر ابراهیم زاده که به تحصیل علاقه وافری داشت با مساعدت مادر خویش، پدر را برای کسب تحصیل راضی نمود. دوران کودکی حسن ابراهیم زاده معبود به بازی و تفریح سپری شد. ایشان در پنج سالگی بمدت یکسال به مکتب رفت و به تحصیل مکتبخانه پرداخت.

دکتر ابراهیم زاده در سال ۱۳۴۲ ه.ش با خانم دکتر خدیجه اسدی ازدواج کرد که در آینده ایشان عضو هیأت علمی گروه جغرافیا دانشگاه علوم دانشگاه تهران شدند. حاصل ازدواج آنها یک فرزند دختر با نام مهدیس است که ایشان نیز حرفه پدر را در پیش گرفتند و امروز با مدرک دکتری در رشته فیزیولوژی گیاهی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد می باشند.

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی

تحصیلات و استادان

1. تحصیلات دوره ابتدائی از سال ۱۳۲۱ ه.ش تا ۱۳۲۷ ه.ش در یکی از دبستان های لنگرود
2. تحصیلات دوره اول متوسطه از سال ۱۳۲۷ ه.ش تا ۱۳۳۰ ه.ش در یکی از دبیرستان های لنگرود
3. تحصیلات دوره دو ساله دانشسرای مقدماتی از سال ۱۳۳۰ ه.ش تا ۱۳۳۲ ه.ش در دانشسرای مقدماتی تهران با احراز رتبه اول یا دوم
4. تحصیل در سال ششم متوسطه (علوم طبیعی) در خرداد ۱۳۳۶ ه.ش در رشت با احراز رتبه اول
5. ورود به دانشگاه تهران در مهرماه ۱۳۳۶ ه.ش و تحصیل در دوره کارشناسی علوم طبیعی دانشکده علوم (رتبه اول در بین پذیرفته - شدگان) فراغت از تحصیل در گرایش زیست شناسی در خرداد ۱۳۳۹ ه.ش (رتبه اول در معدل کل)
6. ورود به دوره کارشناسی ارشد رشته زیست شناسی (گرایش فیزیولوژی گیاهی) دانشکده علوم دانشگاه تهران در مهر ۱۳۴۰ ه.ش و فراغت از تحصیل در خرداد۱۳۴۳ ه.ش
7. ورود به دوره کارشناسی ارشد و دکتری رشته زیست شناسی دانشکده علوم دانشگاه پاریس (سوربن) در مهر ماه ۱۳۴۴ ه.ش
8. گذراندن دوره کارشناسی ارشد فیزیولوژی گیاهی محض در خرداد ۱۳۴۵ ه.ش
9. گذراندن دوره دکترای دولتی در علوم طبیعی (فیزیولوژی گیاهی) در خرداد ۱۳۴۸ ه.ش

استادان و مربیان: آقای صفاری(دبیر ریاضی) ، آقای دکتر مقربی (دبیر ادبیات)، دکتر زاهدی ، دکتر ملکی ، دکتر شیبانی ، دکتر مستشفی (دانشگاه) از اساتید و مربیان حسن ابراهیم زاده معبود می باشند. هم دوره ای ها و همکاران : آقایان خدا بخش ، خرسندی ، زبان نژاد ، فخر و دکتر دیانت نژاد از همدوره ایهای حسن ابراهیم زاده معبود می باشند که ایشان خاطرات بیاد ماندنی از آنها به یاد دارد.

سوابق آموزشی

1. شاغل در دبیرستانی در بخش املش (یکی از حومه های لنگرود) در مهر ۱۳۳۲ ه.ش با حکم داخلی اداره آموزش و پرورش لنگرود
2. اشتغال به کار رسمی از یازدهم اسفند ماه ۱۳۳۲ ه.ش با حکم اداره آموزش و پرورش لاهیجان، تا اوایل مهر ۱۳۳۳ ه.ش
3. ادامه خدمت در دبستان و دبیرستان بخش شلمان (حومه دیگری از لنگرود) بمدت یکسال تا اوایل ۱۳۳۴ ه.ش
4. انتقال به شهر لنگرود و اشتغال به کار در دبیرستان های این شهر در سال های ۱۳۳۴-۱۳۳۸ ه.ش
5. انتقال از وزارت آموزش و پرورش (رتبه ۴ آموزگاری) به دانشگاه تهران در مهر ۱۳۳۹ ه.ش
6. استخدام به عنوان دبیر دانشگاه در گروه زیست شناسی دانشکده علوم تا مهر ۱۳۴۴ ه.ش (با رتبه ۳ اداری، رتبه ۱ مهندسی، و رتبه ۱ دبیری)
7. تحصیل در خارج از کشور از مهر ۱۳۴۴ ه.ش تا شهریور ۱۳۴۸ ه.ش
8. مراجعت به ایران در سال ۱۳۴۸ ه.ش و اشتغال به کار در گروه زیست شناسی دانشکده علوم دانشگاه تهران
9. کسب رتبه دانشیاری در سال ۱۳۵۳ ه.ش و رتبه استادی در سال ۱۳۶۳ ه.ش در دانشگاه تهران
10. بازنشستگی در آذر ماه ۱۳۸۶ ه.ش با رتبه ۳۵ استادی

فعالیت ها

دکتر ابراهیم زاده در کنار تدریس و تحقیق، به عنوان رئیس دانشکده علوم دانشگاه تهران (دو بار) و معاون آموزشی، قائم مقام دانشگاه تهران انتخاب شد. او در سال ۱۳۸۰ ه.ش در نخستین همایش چهره های ماندگار معرفی گردید. بنیانگذاری و تأسیس انجمن زیست شناسی ایران به کمک تعدادی از اساتید دانشگاه های ایران در شاخه های مختلف زیست شناسی یکی از برگ های درخشان کارنامه دکتر ابراهیم زاده است که منجر به همکاری های وسیع میان دانشکده ها و گروه های زیست شناسی دانشگاه های سراسر کشور و بستری منسجم و هماهنگی را برای مدیریت فعالیت های متنوع صورت گرفته در اتباط با برگزاری کنگره های ملی و بین المللی در ایران، انتشار مجلات علمی - پژوهشی در زمینه تحقیقات زیست شناسی، راه اندازی و برگزاری المپیادها و جشنواره ها فراهم ساخت. فعالیت علمی را از سال ۱۳۳۹ ه.ش به عنوان دبیر در دانشکده زیست شناسی پردیس علوم دانشگاه تهران شروع کرد. مدت خدمت در این دوره پنج سال و مدرک تحصیلی ابتدا کارشناسی و سپس کارشناسی ارشد بود. در سال ۱۳۴۴ ه.ش در دانشگاه پاریس (سوربن) به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۴۸ ه.ش با اخذ مدارک تحصیلات تکمیلی و دکترای دولتی به ایران مراجعت و در دانشکده زیست شناسی با عنوان استادیار مشغول به کار شد.

در سال ۱۳۵۱ ه.ش از پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش جهت تألیف کتاب های زیست شناسی سه سال آخر متوسطه استقبال کرد و با مشارکت تعدادی از زیست شناسان عضو دانشکده زیست شناسی به تألیف آنها پرداخت. سپس به تأسیس آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی جهت استفاده دانشجویان دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری مبادرت کرد. اولین دانشجوی دکتری در سال ۷۲ از این آزمایشگاه فارغ التحصیل شد.

از سال 1372 تا 1378 و 1379 ه.ش فعالیت دانشجویان دکتری به اوج رسید. رویدادهای این مدت عبارتند از: ارتقاء از استادیاری به دانشیاری در سال ۱۳۵۳ ه.ش، ارتقاء از دانشیاری به استادی در سال۱۳۶۳ ه.ش، عضویت وابسته در فرهنگستان علوم در سال ۱۳۷۱ ه.ش (که در سال ۱۳۸۰ ه.ش عضو پیوسته شد)، تأسیس انجمن زیست شناسی در سال ۱۳۷۱ ه.ش، استادی کرسی یونسکو در ایران در سال ۱۳۷۳ ه.ش (با معرفی ریاست دانشگاه تهران)، ایجاد شاخه زیست شناسی المپیاد، عضویت در شورای عالی آموزش و پرورش، اوج گرفتن چاپ مقالات و تألیف کتب علمی دانشگاهی از سال ۱۳۸۰ ه.ش فعالیت علمی افزایش بیشتری پیدا کرد.

فعالیت ها و مسئولیت های علمی، اجرایی و فرهنگی
1. ریاست دانشکده علوم دانشگاه تهران از بهمن ۱۳۵۷ تا تیر ۱۳۶۱ ه.ش و از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ ه.ش
2. قائم مقام ریاست دانشگاه تهران از شهریور ۱۳۶۱ تا بهمن ۱۳۶۲ ه.ش
3. معاونت آموزشی دانشگاه تهران از بهمن ۱۳۶۲ تا اسفند ۱۳۶۴ ه.ش
4. ریاست دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران از آذر ۱۳۶۹ تا اردیبهشت ۱۳۷۶ ه.ش
5. سرپرست کارگروه برنامه ریزی زیست شناسی وزارت علوم از اردیبهشت ۱۳۷۰ تا بهمن ۱۳۸۸ ه.ش
6. ریاست گروه برنامه ریزی علوم پایه وزارت علوم از مهر ۱۳۸۳ تا بهمن ۱۳۸۸ ه.ش
7. سرپرست کارگروه پژوهشی وزارت علوم از اردیبهشت ۱۳۷۳ تا دى ۱۳۷۹ ه.ش
8. مسئولیت گروه تخصصی زیست شناسی مرکز نشر دانشگاهی از دی ۱۳۶۱ تا دی ۱۳۷۰ ه.ش
9. ریاست انجمن زیست شناسی ایران از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۹۴ ه.ش
10. استاد کرسی زیست شناسی یونسکو در ایران از فروردین ۱۳۷۳ تا اسفند ۱۳۹۴ ه.ش
11. عضو شورای عالی آموزش و پرورش از بهمن ۱۳۸۱ تا بهمن ۱۳۸۹ ه.ش
12. عضویت در هیأت ممیزه مرکزی از بهمن ۱۳۵۹ تا بهمن ۱۳۷۷ ه.ش
13. عضویت در فرهنگستان علوم از سال ۱۳۷۱ تاکنون
14. عضویت در شورای علمی و سرپرستی گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان از مرداد ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴ ه.ش
15. عضویت در کمیته علمی المپیاد از اردیبهشت ۱۳۷۹ ه.ش تاکنون

آثار

1. مقالات علمی چاپ شده در مجلات معتبر داخلی و خارجی (۱۳۲ مقاله علمی در مجلات خارجی و ۱۲۱ مقاله علمی در مجلات داخلی و ۱۴ مقاله ترویجی)
2. مقالات ارائه شده در همایش های داخلی و خارجی (۱۷۳ مقاله در همایش های خارجی و ۱۶۰ مقاله در همایش های داخلی)
3. کتاب های تألیف شده و ترجمه شده (۱۱ جلد بطور انفرادی (۱۰ جلد تألیف و یک جلد ترجمه) و (۱۰ جلد بطور اشتراکی (نه جلد تألیف و یک جلد ترجمه) همچنین (۳ جلد به صورت اشتراکی برای سه سال آخر متوسطه)
4. دارای ۲۷ طرح پژوهشی اتمام یافته - راهنمایی ۷۸ مورد پایان نامه کارشناسی ارشد و ۳۰ مورد رساله دکتری
5. 1 بیوشیمی ویژگی اثر : این کتاب به رشته بیوشیمی مربوط می شود و شامل بحث های تخصصی پیرامون شیمی آلی و کاربردهای علم شیمی درزیست شناسی گیاهی می باشد.
6. زیست شناسی عمومی (تألیف)
7. زیست شناسی و مولکولی و تکامل (ترجمه)
8. زیست شناسی سال های دوم ، سوم ، چهارم متوسطه در علوم تجربی: این کتاب حاصل سه سال کار دسته جمعی است. تالیف آن در سال 1351 ه.ش توسط آموزش و پرورش از دکتر ابراهیم زاده معبود و همکارانش خواسته شده بودکه بیش از بیست سال ، هر سال با تغییراتی در آنها در دبیرستانهای کشور تدریس می شود.
9. فیزیولوژی گیاهی: این کتاب شامل مجموعه ای چند جلدی از متون درسی دانشجویان رشته زیست شناسی است که به گرایش زیست شناسی گیاهی می پردازد. این کتاب در شش جلد تالیف شده است و تالیف ان در سال 1386 ه.ش به پایان رسیده است. -کتاب سال-کتاب فیزیولوژی گیاهی تحلیل گر تمایز گیاهان و اشکال مختلف آن است که دقت در آنها ما را با توانائیهای بالفعل و امکان آشکار کردن توانائیهای بالقوه و منشاء این توانائیها در گیاهان آشنا می سازد. در کتاب مزبور بررسی مکانیسم ملکولی تمایز نشان می دهد که پروتئینها و آنزیمها در وقوع تمایز نقش اساسی دارند و تغییرات مرفولژیکی در گروههای مختلف گیاهی از ظهور تغییرات بیوشیمیائی در آنها ناشی می شود. بنابراین هر تغییری، چه به طور طبیعی و چه تحت اثر عوامل مختلف اعم از داخلی یا خارجی، که در مرفولژی اندامکها، سلولها، بافتها، اندامها و یا یک گیاه کامل حاصل می شود نتیجه تغییری است که قبلا در ترکیب شیمیائی آن حاصل شده است. ویروسها، باکتریها، قارچها و گیاهان عالی هر یک به صورتی و عملاً به صورتهائی که به ترتیب از ساده تا پیچیده تغییر می کند وقوع تمایز را نشان می دهند و با مطالعۀ آنها معلوم می شود که اولاً انجام تقسیم سلولی برای وقوع تمایز لازم است و برای نمایش وجود رابطه بین آنها می توان از مدلهای سینتیکی استمداد گرفت. ثانیاً هومونهای گیاهی در وقوع تمایز در گیاهان نقش مهمی را ایفا می کنند و این ترکیبات موجبات تمایز جنین و ظهور جنسیت را در گیاهان فراهم می سازند. ثالثاً پیری در گیاهان صورتی از وقوع تمایز است و در نتیجۀ تغییر شدت واکنشهای متابولیسمی مختلف آشکار می شود. -این کتاب در دوره نهم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران ، از طرف وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی و برگزیده شده است. آشنایی با کتاب: «فیزیولوژی گیاهی»: این مجموعه شامل فصولی در مورد مبادله انرژی، آنزیم‌ها و تنظیم متابولیستی است که مدخل دو مبحث اصلی متابولیسم، فتوسنتز و تنفس، محسوب می‌شوند. البته اختصاص چند مبحث مهم فیزیولژی گیاهی به یک مجموعه مانع از آن بوده است که بتوان هر یک از مباحث مذکور را به تفصیل مورد بررسی قرار داد. این نقیصه در دو مجلد دیگر در دست تهیه است که اولی به فتوسنتز و دومی به تنفس اختصاص خواهد یافت بر طرف خواهد شد.
واژه نامه زیست شناسی ویژگی اثر : این کتاب در دو جلد متفاوت از هم تهیه شده است که هر کدام پس از 9 سال کار دسته جمعی چند تن از زیست شناسان منتشر شده است.

اندیشه / نظرات

از خاطراتی که دکتر ابراهیم زاده معبود به یاد دارد ، شروع جنگ بود یک روز به کوه رفته بود . پس از آن که به نقطه ای مرتفع تر رفت و در آنجا یکباره از کوه سقوط می کنند ولی چند متر پائین تر به یک درختچه شمشاد گیر کرده و نجات می یابند. از دیگر خاطرات ایشان می توان به مورد زیر اشاره کرد : " یک روز یک بازرس از اداره آموزش و پرورش مرکز استان به مدرسه ما آمدند. . . مدتی در کلاس از دانش آموزان سوالاتی پرسیدند و بعد چون از هوش و ذکاوت من خوشش آمده بود یک خودنویسی که در جیب خودش داشت به من بعنوان جایزه داد تا آن موقع حتی معلم ها از طرز کار این خود نویس با خبر نبودند ولی بعد از مدتی کار با آن، با اتمام جوهر دیگر ننوشت. "

خاطرات و وقایع تحصیل : حسن ابراهیم زاده معبود در طی دو سال که در دانشسرای مقدماتی به تحصیل مشغول بود ، این حسن را داشت که به تمام آرزو های خودش رسیده است. هرماه پنج تومان و هر عید نوروز یکصد و پنجاه تومان به هر دانش آموز می دادند تا نیاز های خودش را به لوازم التحریر و پوشاک و غیره تامین نمایند. ایشان از شوخیها ، دعواها و دوستی های بین دانش آموزان از قومیت های مختلف وجود داشت خاطرات خوبی به یاد دارد و از آن دوران به نیکی یاد می کند.

جوایز و افتخارات

1. جوایز کتاب های سال و فصل وزارت ارشاد اسلامی: پنج جلد از کتاب های تألیفی انفرادی و یک جلد از کتاب های ترجمه ای اشتراکی
2. جوایز کتاب های برتر دانشگاه تهران: یک جلد از کتابهای تألیفی انفرادی و یک جلد از کتاب های تألیفی اشتراکی
3. جوایز طرح های پژوهشی: جایزه و نشان رتبه اول وزارت علوم، جایزه و نشان رتبه دوم جشنواره خوارزمی، جایزه و نشان پژوهشگر برجسته دانشگاه تهران، جایزه چهره ماندگار، جایزه بنیاد ملی نخبگان تحت عنوان جایزه علامه طباطبائی، استاد کرسی زیست شناسی یونسکو در ایران در سال ۱۳۷۳ ه.ش، همچنین در سال ۱۳۹۴ مجموعه کتاب های تألیفی ایشان در انتشارات دانشگاه تهران به عنوان یکی از هشتاد گنجینه انتشارات برگزیده شد.
4. در سال ۱۳۸۰ چهره ماندگار، در سال ۱۳۹۰ برنده جایزه علامه طباطبائی (رحمة الله علیه) از بنیاد ملی نخبگان شد و در سال ۱۳۹۲ ه.ش پژوهشگر پیشکسوت دانشگاه تهران شناخته شد و بالاخره در سال ۱۳۹۴ ه.ش در مراسم هشتادمین سال تأسیس دانشگاه تهران کتاب های ایشان به عنوان یکی از هشتاد گنجینه انتشارات دانشگاه تهران انتخاب شد. زمینه فعالیت های علمی: فیزیولوژی گیاهی (تغذیه، تکوین، متابولیسم، بیوشیمی ترکیبات اولیه، بیوشیمی ترکیبات ثانوی)

تجربیات تکنیکی
بررسی بافت شناختی و یاخته شناختی: آماده سازی نمونه برای مطالعه با میکروسکوپ نوری و میکروسکوپ الکترونی، تهیه برش از بافت ها و رنگ آمیزی برای مطالعات میکروسکوپی
* جداسازی هسته و مطالعه RNA ، DNA ، پروتئین های هیستونی و غیر هیستونی، ذخیره ای و محلول
* الکتروفورز پروتئین های هیستونی و غیر هیستونی، الکتروفورز پروتئین های محلول به وسیله ژل آکریل آمید و ژل نشاسته.
* الکتروفورز دو بعدی پروتئین های محلول و تعیین توالی آنها
* استخراج کربوهیدرات ها و سنجش آنها، کروماتوگرافی کربوهیدرات ها روی کاغذ، لایه نازک و با استفاده از روش - های GC و HPLC
* استخراج و سنجش عناصر معدنی در گیاه، اندازه گیری با فتومتری شعله ای و جذب اتمی، اندازه گیری به روش فعالسازی و اسپکتروفتومتر
* اندازه گیری برخی از هورمون ها به روش کلریمتری، اندازه گیری به روش ایمنی شناختی
* استخراج لیپیدها و مطالعه لیپیدها و اسیدهای چرب به روش های شیمیایی و کروماتوگرافی گازی
* بررسی چگونگی انتقال ژن و گیاهان تراریخت به منظور ایجاد ریشه های موئین، ایجاد مقاومت به شوری
* انواع روش های کشت بافت، سلول، پروتوپلاست، اندام زایی برای القای ریشه، نوشاخه، گل و رویانزایی
* اندازه گیری تبادلات گازی با دستگاه داربورگ، شدت تنفس، شدت فتوسنتز
* روش های بررسی فعالیت آنزیم ها با روش های اسپکتروفتومتری و الکتروفورزی
* بررسی آنزیم های مسیر بیوسنتز ترکیبات فنلی
* بررسی روابط تبار زایشی به کمک پروتئین ها و آنزیم ها و کاریو تیپ
* اندازه گیری لعاب ها، صمغها، پکتین ها، آلژینات ها
* اندازه گیری انگم ها، موم ها، روش بررسی شیرابه ها
* استخراج و سنجش رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیل ها و کاروتنوئیدها)
* استخراج و سنجش رنگیزه های غیر فتوسنتزی (ترکیبات فنلی، آنتوسیانین ها و فلاونوئیدها)
* اندازه گیری برخی از آلکالوئیدها به روش دراژندورف
* روش های بررسی تانن ها (روش های شیمیایی رنگ نگاری)
* روش های استخراج و بررسی اسانس ها و داروی اسانسی
* بررسی ساپوژنین ها (ساپوژنین های استروئیدی و ترپنوئیدی)

در نگاه دیگران

فیلم مستندی از زندگی و آثار علمی وی با عنوان «مثل برگ» به تهیه‌کنندگی هادی حسنعلی و کارگردانی مهران فیروزبخت ساخته شده‌است.

منابع:
1. دانشگاه تهران
2. ویکی پدیا
3. بنیاد نخبگان استان گیلان
4. بنیاد ملی نخبگان